یبوست چیست؟
یبوست حالتی است که ممکن است هر شخصی در زندگی به آن دچار شود، اما در پارهای مواقع بعضی افراد دچار یبوست مداوم هستند. برای پیشگیری ویا حتی رفع یبوست، بهترین راهکار تغییر در روش زندگی است. برای این کار بهتر است اگر مشکلی با نوشیدن مایعات از نظر پزشکی ندارید، روزانه ۲ تا ۴ لیوان آب بنوشید و سعی کنید نوشیدنیهای گرم درصبح مصرف کنید. از رژیم غذایی پر از سبزیجات و میوه و فیبر کافی استفاده کنید و ورزش و تحرک را کنار نگذارید. همچنین با توجه به اینکه ممکن است از بعضی داروها استفاده کنید، به اثر این داروها بر روی دلایل یبوست دقت نموده و با تجویز پزشک خود داروی مکمل و یا رژیم غذایی مناسب را انتخاب کنید.
علت یبوست متعدد است؛ ممکن است تنها به علت کمکاری عضله داخل روده دچار آن شده باشید ویا ممکن است بر اثر مصرف بعضی مواد غذایی دچار یبوست گردید. شدت یبوست نیز در افراد مختلف ، متفاوت است و از ضعیف تا بسیار قوی ممکن است تغییر کند.
با توجه به فضاهای بسته و محدود و زندگی کمتحرک و ماشینی امروزه، حرکت افراد بسیار کاهش پیدا کرده و این باعث یبوست بیشتر در افراد و حتی در کودکان نیز شده است؛ پس بهتر است با دقت بر روی این مسئله ساعتی از روز را برای حرکات نرمشی یا حتی پیادهروی و ورزشهای مورد علاقه خودتان در نظر بگیرید. ورزش حداقل چهار روز در هفته، استفاده از آب کافی و میوهجات میتواند بر روی یبوست اثر مستقیم بگذارد.
کارکرد طبیعی روده چگونه است؟
غذاها و مایعات، سفر دور و دراز خود را در دستگاه گوارش شما با عبور سریع از دهان تا معده آغاز میکنند. عضلات معده شل میشوند تا گنجایش غذای بلعیده شده را داشته باشند. اما مایعات طی ۲۰ دقیقه وارد رودهی کوچک شده و مواد جامد چند دقیقه دیرتر به آنجا میرسند. اگر چه این فرایند از معده و دهان آغاز میشود، اما بیشتر فرایند گوارش در رودهی کوچک اتفاق میافتد. با ورود مواد غذایی و مایعات به جریان خون، محتویات روده فشردهتر و سفتترمیشوند. دیوارهی روده دارای عضلاتی است که به طور ریتمیک منقبض شده و مواد غذایی را به جلو میرانند. شبکهی عظیمی از اعصاب، این انقباضات را با یکدیگر هماهنگ کرده وهورمونهای مختلف، این فرایند را تنظیم میکنند.
برای مطالعه مقاله ۱۰ راهکار برای درمان صدای شکم! کلیک کنید.
علائم یبوست یا خشکی مزاج چیست؟
تشخیص علائم یبوست به راحتی قابل انجام است، برای شناخت علائم این عارضه به موارد زیر توجه نمایید.
- نفخ شکم
- گاز معده
- کمر درد خفیف
- خستگی
- کاهش حرکات روده
- دفع مدفوع همراه درد و سختی
- معده درد
- کاهش اشتها
علت ابتلا به یبوست چیست؟
این بیماری در اثر کند شده حرکات روده و در نتیجه کند شدن سرعت حرکت مواد در کولون رخ میدهد که به موجب آن عملکرد دفع با اختلال همراه خواهد شد.
از علل اصلی بروز این اختلال می توانیم به این موارد اشاره کنیم:
- رژیم غذایی نامناسب ( مصرف غذا های فاقد فیبر )
- برهم خوردن تعادل هورمون ها
- اثر جانبی دارو های مصرفی ( اثر برخی مکمل ها مثل کلسیم و آهن یا دارو های ضدافسردگی )
- آناتومی بدن
- مصرف کم آب
- کم کاری تیروئید
- بیماری های دیابت، تومور ها و سرطان روده
- سندروم روده تحریک پذیر ( IBS )
- استرس بیش از اندازه
- کم تحرکی
- کمبود منیزیم
- عادت های بد در اجابت مزاج ( عجله برای سریع بیرون آمدن و … )
- خواب نامناسب
- کهولت سن
- بارداری
یکی از علت های اصلی ابتلا به یبوست دو بیماری هموروئید یا بواسیر و شقاق مقعدی هستند. زیرا زمانی که افراد به این دو عارضه نشیمنگاهی مبتلا می شوند، به دلیل درد و سوزش از رفتن به دستشویی خودداری می کنند. در نتیجه مدفوع سفت شده و یبوست ایجاد می شود.
علت یبوست شدید
یک دلیل یبوست شدید ممکن است مصرف برخی مواد غذایی باشد، برای مثال بعضی از اشخاص ممکن است به لبنیات حساسیت داشته باشند و این اشخاص پس از مصرف آن دچار یبوست گردند. بنابراین بهتر است مقدار مصرف لبنیات را کنترل کنید. البته بهطور کلی مصرف بیش از حد شیر در افراد ایجاد یبوست میکند.
اگر پس از اصلاح روش زندگی یعنی تغذیه سالم و استفاده از سبزیجات، میوه و آب کافی در رژیم غذایی و انجام حرکات ورزشی، همچنان دچار یبوستهای شدید هستید؛ حتماً باید به پزشک مراجعه کنید تا علت یبوست شدید شما را پیدا کند، زیرا ممکن است به تداخلات دارویی و بررسیهای بیشتر نیاز باشد. گاهی اوقات پولیپ کوچک رودهای ویا حتی انسدادهای رودهای ممکن است باعث بروز یبوست گردد که چنانچه این حالتها معالجه نگردند؛ ممکن است به سرطان تبدیل شود.
البته در نظر داشته باشید که استرس و افسردگی خود عاملی برای یبوست است. همچنین بعضی از داروها مثل داروهای قلبی و تیروئیدی و داروهای فشار خون و پایین آورنده چربی خون نیز ممکن است بر روی یبوست اثر بگذارد. گاهی اوقات بیماریها نیز خود دلایل یبوست میشوند؛ مثل بیمارانی که دچار ام اس یا مشکلات نخاعی و عدم تحرک هستند، بیماران مبتلا به دیستروفی ماهیچهای، بیماران مبتلا به روده تحریک پذیر و یا بیماریهای مرتبط با عضلات داخل لگن میتوانند علت یبوست شدید باشند.
مصرف داروهای مسکن و دخانیات نیز میتواند در ایجاد یبوست موثر باشد؛ البته استفاده از مواد مخدر در تشدید یبوست بسیار موثر است. با بالا رفتن سن و کاهش حرکات رودهای، یبوست در افراد بیشتر دیده میشود.
علت یبوست در زنان
شیوع یبوست در زنان و مردان یکسان است اما از آنجایی که خانمها برای حفظ تناسب اندام، اقدام به گرفتن رژیمهای سخت میکنند، ممکن است بیشتر دچار حالتهای یبوست شوند. در اینصورت بهتر است در هنگام استفاده از رژیم به استفاده از میزان کافی مواد فیبری و سبزیجات و میوهها و حتی آب دقت بفرمایید. از آنجا که مصرف لبنیات زیاد و نوشیدنیهای کافئیندار مثل قهوه در ایجاد یبوست موثر است، دقت کافی در میزان مصرف آنها لازم است. همچنین یک علت یبوست در زنان که بسیار شایع است، در زمان بارداری و به دلیل اشغال فضای شکم توسط جنین ایجاد میشود. بنابراین رژیم غذایی و استفاده از مشاوره پزشک در این دوران بسیار اهمیت دارد.
برای مطالعه مقاله علت نفخ شکم و راههای برطرف کردن آن کلیک کنید.
چه زمانی یبوست خطرناک است ؟
میدانیم که دفع سه بار مدفوع و یا حداقل هر سه روز یک بار به طور نرمال انجام میگردد؛ چنانچه خروج مواد دفعی کم شود، یبوست ایجاد میگردد؛ اما چه زمانی یبوست خطرناک است؟! چنانچه فاصله دفع شما بیشتر از این شود، ممکن است حالتهای انسدادی در روده ایجاد کند ویا انسداد روده خود باعث یبوست شده باشد که نیاز به مداخله جراح دارد و شکل خطرناک آن است.
راههای رفع و درمان یبوست چیست ؟
هر چند یبوست مشکل خاصی نیست. اما در صورت عدم درمان میتواند مشکلات متعددی را برای شما ایجاد کند. از این رو برای درمان یا رفع یبوست خود میتواند راهکارهای زیر را امتحان کنید:
- روزانه دو تا چهار لیوان آب اضافی بنوشید. مگر این که متخصص گوارش و کبد شما مصرف مایعات را به دلایل دیگری برای شما محدود کرده باشد.
- مایعات گرم را به خصوص در صبح میل کنید.
- میوه و سبزیجات را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
- آلو و سبوس غلات بخورید.
- بیشتر روزهای هفته را ورزش کنید. زیرا وقتی بدنتان را تکان می دهید، ماهیچه های روده هایتان نیز فعال میشوند.
- تحت هیچ شرایطی احساس دفع مدفوع را نادیده نگیرید.
در صورت نیاز می توانید از ملینها نیز استفاده کنید. چندین نوع ملین وجود دارد که می توانید بسیاری از آن ها را بدون نسخه خریداری کنید. هر کدام از آنها به روش متفاوتی در کاهش یبوست تأثیر دارند. برای اطمینان بیشتر بهتر است با دکتر گوارش یا داروساز خود مشورت کنید تا متوجه شوید که کدام نوع از ملینها می تواند برای شما مفید باشد و چه مدت باید آن را مصرف کنید.
راههای پیشگیری از یبوست چیست ؟
در بسیاری از موارد به کمک چند راهکار ساده میتوانید از بروز یبوست پیشگیری کرده و یا آن را به سادگی رفع کنید.
- یک رژیم غذایی متعادل با فیبر فراوان داشته باشید.
میوهها، سبزیجات، حبوبات، نان و غلات سبوس دار از بهترین منابع فیبر موجود هستند. - روزانه ۱ الی ۲ لیتر آب و مایعات دیگر بنوشید.
فیبر و آب با همکاری هم حرکات روده را منظم نگه می دارند. - از مصرف کافئین خودداری کنید.
کافئین می تواند آب بدن را کم کند. همین موضوع هم باعث ایجاد یبوست میشود.
- مصرف شیر را محدود کنید.
محصولات لبنی به دلیل داشتن لاکتوز فراوان می توانند در برخی از افراد باعث ایجاد یبوست شوند. - به طور منظم ورزش کنید.
حداقل ۳۰ دقیقه در روز ورزش کنید و حرکات کششی انجام دهید تا به انبساط و انقباض رودههای خود کمک کنید. - هر زمان نیاز به دفع داشتید، به دستشویی بروید.
در بسیاری از مواقع مراجعه دیر هنگام به دستشویی عامل اصلی ایجاد یبوست است.
درمان خانگی یبوست
روش های خانگی شامل تمام مواردی هستند که می توانید به راحتی آنها را در خانه اجرا کنید و از یبوست خود رهایی پیدا کنید.
جا دادن فیبر در رژیم غذایی
بشقاب خود را با مقدار زیادی سبزیجات، میوه ها و غلات کامل پر کنید و از غذاهای کم فیبر مانند لبنیات و گوشت زیاد استفاده نکنید. تغذیه هایی که شامل فیبر کافی هستند؛ سبزیجات، میوه ها و غلات کامل هستند و غذاهای کم فیبر شامل لبنیات و گوشت می باشند.
تاثیر نوشیدن آب بر یبوست و ورزش
دستگاه گوارش شما برای کمک به روند شستشوی مواد در روده و حرکت بهتر به آب نیاز دارد. در نتیجه پیشنهاد میکنیم روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب (زنان و مردان بالغ) و ۶ تا ۸ لیوان (کودکان) در روز آب بنوشید.
ورزش کردن به ماهیچه های سیستم گوارش شما کمک می کند تا بهتر کار کنند، بنابراین مواد جامد می توانند راحت تر حرکت کنند. سعی کنید هر روز هفته فعال باشید، همچنین ممکن است پزشک حرکت های ورزشی خاصی را به شما توصیه کند.
در نظر گرفتن وقت مشخص برای دفع
هر زمانی که حس دفع دارید، آن را به تعویق نیندازید. در صورت نیاز حتما به دستشویی بروید. به هنگام دفع مطمئن شوید که روده شما به طور کامل تخلیه شده است.
اکثر مواقع ایجاد این تغییرات در روزمره شما ممکن است به درمان یبوست و رفع آن کمک کند ولی در برخی موارد افراد نیازمند روش های درمانی جدی تری هستند. که آنها را هم به طور کامل بررسی خواهیم کرد.
تمرین عضلات لگن (بیوفیدبک)
یبوست گاهی اوقات به این دلیل اتفاق می افتد که ماهیچه هایی که به دفع مدفوع کمک می کنند به خوبی کار نمی کنند. می توانید با کمک یک فیزیوتراپیست این عضلات را تمرین یا به نوعی؛ ورزش دهید. این تمرینات ورزشی آنها را دوباره آموزش می دهند تا بتوانند مجدد کار خود را به درستی انجام دهند.
اسم تمرینات رفع یبوست از طریق ورزش عضلات بیوفیدبک نام دارد. فیزیوتراپ یک لوله کوچک به نام کاتتر را وارد راست روده شما می کند. تنش عضلانی را اندازه گیری کرده و در حین انجام تمرینات، نمایشگر دستگاه مشخص می کند چه زمانی آرام هستید و چه زمانی ماهیچه های خود را سفت کرده اید. این کار می تواند به شما کمک کند تا یاد بگیرید چگونه زمانی که نیاز به دفع مدفوع دارید آرام شوید.
برای درمان سریع یبوست چی بخوریم؟
خوراکی های زیر که برای درمان یبوست در خانه معرفی کردیم، معمولا به راحتی در دسترس همه هستند و شما می توانید با استفاده درست بیماری خود را مدیریت کنید:
لیمو تازه
یکی از روش های ساده برای رفع این عارضه چکاندن آب لیمو به داخل آب ولرم است. لازم به ذکر است که می توانید به آبلیمو خود کمی نمک (نصف قاشق چای خوری) و یک قاشق عسل هم اضافه کنید. این نوشیدنی زمانی بیشترین تاثیر را دارد که با شکم خالی آن را بنوشید. این روند را حداقل یک هفته امتحان کنید.
انجیر
یکی از میوه های معجزه آسا در درمان یبوست انجیر می باشد. شما می توانید سه یا چهار عدد بادام را به همراه انجیر خشک در آب به مدت چند ساعت خیس کنید و پس از کمی نرم شدن با هم میکس کرده یا بکوبید. یک قاشق چای خوری عسل هم به این ترکیب اضافه کرده و میل کنید.
همچنین انجیر سیاه تازه یکی از میوه هایی است که برای سلامت دستگاه گوارش، استحکام عضلات و استخوانها بسیار مفید است. این میوه طبع گرم داشته و می تواند برای دفع سموم بدن موثر باشد. از آنجایی که انجیر دارای خواص ملین است، یکی از روشهای درمان خانگی یبوست به شمار رفته و باعث پاکسازی روده ها می شود.
روغن کرچک
از این روغن معمولا برای درمان یبوست شدید استفاده می شود. به این صورت که فرد مبتلا باید یک یا دو قاشق چای خوری از روغن کرچک را با معده خالی بنوشد. شما می توانید برای بهتر شدن طعم روغن همراه با آن از آبمیوه هایی مانند آب پرتقال استفاده کنید.
چند ساعت پس از استفاده متوجه تاثیر آن خواهی شد. لازم است این نکته را بدانید که این روغن خاصیت دارویی قوی داشته و نباید طولانی مدت استفاده شود. زیرا می توانید عوارض جانبی داشته باشد.
ارجنگ
ارجنگ یکی از گیاهان دارویی شناخته شده با خاصیت ملین است که از عصاره پوستِ درختی با همین نام گرفته شده است. این عصاره باعث تحریک و حرکت رودهها میشود. استفاده کوتاه مدت از آن، معمولا برای بدن به خوبی قابل تحمل است، اما ممکن است باعث بروز دردهای شکمی شود، اما استفاده بلند مدت از آن میتواند منجر به مشکلاتی برای کبد شود که از ناراحتیهای خفیف تا از دست دادن کبد را در بر بگیرد.
اسفرزه
اسفرزه فیبر طبیعی ملین است که به سفت شدن مدفوع کمک میکند. اسفرزه معمولا برای درمان یبوست مزمن مورد استفاده قرار میگیرد و ممکن است با دیگر ملینهای طبیعی و مصنوعی ترکیب شود. این دارو ممکن است عوارض جانبی از قبیل واکنش آلرژیک، حالت تهوع، معده درد و استفراغ داشته باشد.
سنا
سنا برای درمان یبوست و خالی کردن روده، قبل از برخی از روشهای پزشکی مورد استفاده قرار میگیرد. تاثیر میوه این گیاه از برگ آن خفیفتر است. سنا را باید به صورت کوتاه مدت و دوزی که پزشک تعیین میکند استفاده کنید. استفاده بلند مدت و دوز بالای آن میتواند به کبد آسیب وارد کند.
بارهنگ
بارهنگ یکی از آن گیاهان معروف و با خاصیت است. مصرف آن به صورت دمنوش با یبوست مقابله میکند. میتوانید یک نوک انگشت از برگهای خشک این گیاه را در یک فنجان آب جوش دم و میل کنید. همچنین میتوانید برگهای تازه آن را داخل سالاد ریخته و مصرف کنید. میوهها و سبزیجات ضدیبوست مصرف میوه و سبزیجات (از همه نوع) به مقابله با یبوست کمک میکند. بهترین حالت این است که میوهها را با پوست میل کنید. تا جایی که امکان دارد از میوهها و سبزیجات ارگانیک استفاده کنید. توجه داشته باشید که در بین میوهها و سبزیجات برخی خواص ملینی بالایی دارند مانند کیوی، آب سیب، طالبی، آلو خشک و میوههای خشک دیگر و در بین سبزیجات نیز میتوان به اسفناج اشاره کرد. برای مقابله با یبوست علاوه بر مصرف مواد غذایی ملین باید فعالیت بدنیتان را نیز بالا ببرید. بیتحرکی باعث تنبلی رودهها و تشدید مشکل یبوست میشود.
کفیر
نوشیدنیهای لبنی تخمیر شده سرشار از پروبیوتیک هستند. کفیر ۱۰ برابر بیشتر از ماست پروبیوتیک دارد. پروبیوتیکها در اصل غذای باکتری های درون روده هستند و کمک میکنند گوارشتان تقویت شود. محققان به این نتیجه رسیدهاند که پروبیوتیک میتواند به بهبود یبوست کمک و مدفوع را نرمتر کند. کفیر و ماستهای حاوی پروبیوتیک را به صورت میان وعده یا همراه با وعدههای اصلی میل کنید.
برای مطالعه مقاله علت ورم معده و راههای درمان آن! کلیک کنید.
درمان یبوست با دارو چگونه است؟
Stomachacheاگر یبوست شما ناشی از سندرم روده تحریک پذیر یا یبوست مزمن یا شدید ایدیوپاتیک باشد، پزشک ممکن است برای شما یک فعال کننده کانال کلریدی مانند لوبی پروستون (آمیتیزا) تجویز کند. این کار با به کار انداختن اقداماتی در سلول های شما کار کرده و مشخص می کند که مایعات بیشتری وارد دستگاه گوارش شما شود یا خیر. که می تواند به موارد زیر کمک کند:
- تسکین درد معده
- نرم کردن مدفوع
- بیرون روی راحت بدون نیاز به فشار یا زور زدن
- مرتب کردن تعداد دفعات رفتن به دستشویی
آگونیست های گوانیلات سیکلاز-C نیز برای بیماران مبتلا به یبوست ایدیوپاتیک مزمن استفاده می شود. این داروها که شامل لیناکلوتید (Linzess) و پلکاناتید (Trulance) هستند، به منظم تر شدن دفع کمک می کنند. آنها می توانند درد شکم را کاهش داده و حرکات روده را منظم کنند.
دارو برای رفع یبوست مزمن و شدید
بسته به علت یبوست شما، پزشک ممکن است یکی از این داروها را پیشنهاد کند:
- میزوپروستول (سیتوتک) به عنوان یک محرک عمل می کند تا روده های شما سریعتر کار کنند. اگر باردار هستید نباید آن را مصرف کنید.
- کلشی سین/پروبنسید (Col-Probenecid) به شما کمک می کند حرکات روده بیشتری داشته باشید. این دارو برای افرادی که مشکلات کلیوی دارند توصیه نمی شود.
- OnabotulinumtoxinA (بوتاکس) به نرم شدن مدفوع کمک می کند و دفع آن را کم درد می کند. این دارو بیشتر برای درمان افراد مبتلا به اختلال عملکرد کف لگن استفاده می شود.
- همچنین می توانید ملین ها را امتحان کنید. انواع مختلف مانند شیاف بیزاکودیل و قرص آن به روش های مختلفی برای کمک به اجابت مزاج کار می کنند.
مکمل های فیبر به رژیم غذایی شما حجم بیشتری می دهند که می توانند به شما کمک کنند. آنها در انواع مختلف از جمله قرص، پودر و قرص های جویدنی وجود دارند. پزشک ممکن است یکی از این موارد را توصیه کند:
- کلسیم پلی کربوفیل (FiberCon)
- فیبر متیل سلولز (سیتروسل)
- پسیلیوم (متاموسیل، کنسیل)
نرم کننده های مدفوع برای یبوست چند روزه
نرم کننده های مدفوع آب را از روده شما به داخل مدفوع می کشند. این کار از انباشته و سفت شدن جلوگیری می کند و عبور مدفوع را آسان تر می کند. که رایج ترین آنها دو نوع مختلف سدیم دوکوزات (کولاس) و دوکوزات کلسیم (سورفک) هستند.
روان کننده ها مدفوع شما را می پوشانند تا به حفظ مایعات کمک کنند تا راحت تر از بدن شما خارج شود. روغن های معدنی نیز؛ به عنوان روان کننده عمل می کنند.
اسمزیک ها آب را در مدفوع شما نگه می دارند. این عمل به شما کمک می کند دفعات بیشتری دفع داشته باشید و مدفوعتان را در هنگام انجام این کار نرم نگه می دارد. اگر نارسایی قلبی یا کلیوی دارید باید بیشتر مراقب باشید زیرا این داروها ممکن است باعث کم آبی بدن یا عدم تعادل مواد معدنی شوند. برخی از داروهای اسمزی عبارتند از:
- هیدروکسید منیزیم (شیر منیزیا)
- سیترات منیزیم
- لاکتولوز (کریستالوز)
- لاکتیتول (Pzensy)
- پلی اتیلن گلیکول (میرالاکس)
محرک های دفع
محرک ها روده های شما را منقبض می کنند و در نتیجه باعث حرکت راحت تر مدفوع می شوند. پزشک شما ممکن است این نوع دارو را فقط در صورتی توصیه کند که سایر درمان ها مؤثر واقع نشده باشند. محرک ها عبارتند از:
- بیزاکودیل (Ducodyl، Dulcolax)
- Senna-sennosides خوراکی (Senokot)
ملین ها برای همه افراد مبتلا به یبوست مناسب نیستند. شما باید آنها را فقط تحت نظر پزشک و برای مدت کوتاهی استفاده کنید. زیرا ممکن است در طولانی مدت عوارض خاص خود را داشته باشند. (به غیر از مکمل های فیبر، که فیبر را به رژیم غذایی شما اضافه می کنند).
مصرف طولانی مدت ملین ها می تواند باعث مشکلات دیگری شود. ممکن است مجبور شوید به بدن خود نحوه دفع مدفوع به طور معمول را آموزش دهید. همچنین، استفاده طولانی مدت از روان کننده ها ممکن است ویتامین های مهم بدن را از بین ببرد.
عمل جراحی
اگر یبوست شما با درمان های دیگر بهتر نمی شود، جراحی ممکن است یک گزینه باشد. اما بستگی به این دارد که چه چیزی باعث مشکل شما شده است.
اگر دچار انسداد روده، افتادگی رکتوم (قسمتی از رکتوم خارج از بدنتان بیرون زده) یا شقاق مقعدی (پارگی های کوچک در مقعد) هستید، جراحی می تواند کمک کننده باشد. زیرا می تواند این مشکلات را ترمیم کند.
همچنین اگر یبوست شما ناشی از بخشی از روده بزرگ است که آنطور که باید کار نمی کند، ممکن است برای برداشتن آن ناحیه به جراحی نیاز داشته باشید.